آیا جراحی میکروسکوپی دیسک کمر در دوران بارداری امکان‌پذیر است؟
بله، جراحی میکروسکوپی دیسک کمر در دوران بارداری در شرایط خاص امکان‌پذیر است، اما فقط وقتی که واقعاً ضروری باشد و تمام نکات ایمنی برای سلامت مادر و جنین رعایت شود. معمولاً پزشکان ترجیح می‌دهند در دوران بارداری از روش‌های غیرجراحی استفاده کنند و انجام جراحی را به بعد از زایمان موکول نمایند.
با این حال، در شرایط اورژانسی مثل ضعف شدید در پاها، بی‌اختیاری ادرار، یا دردی که با هیچ درمانی کنترل نمی‌شود ممکن است انجام جراحی حتی در زمان بارداری هم لازم باشد. در چنین مواردی، سه‌ماهه دوم بارداری معمولاً بهترین زمان برای جراحی است، چون خطرات آن برای جنین نسبت به سه ماهه اول و سوم کمتر است.
پادکست صوتی | جراحی میکروسکوپی دیسک کمر در بارداری
فتق دیسک کمر در بارداری
فتق دیسک کمر، که خیلی‌ها بهش می‌گن « بیرون‌زدگی دیسک یا دیسک کمر »، در مقاله راهنمای جامع جراحی دیسک کمر و گردن درباره اش بیشتر بخوانید ، خلاصه بیرون زدگی دیسک کمر یکی از علت‌های اصلی کمردرد و درد سیاتیک می باشد. وقتی باردار هستید، بدن تغییرات زیادی می‌کنه هم از نظر هورمونی، هم از نظر فرم بدن و فشار روی ستون فقرات.
به خاطر همین تغییرات، احتمال کمردرد بیشتر می‌شه؛ طوری که حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد خانم‌های باردار درگیرش می‌شن. گاهی این درد می‌تونه به خاطر خود بارداری باشه و گاهی هم به‌خاطر فتق دیسک [منبع]
حدود ۵۶٪ از زنان باردار دچار کمردرد می‌شوند، که عمدتاً به‌دلیل افزایش وزن رحم، تغییر مرکز ثقل بدن و ترشح هورمون ریلاکسین (عامل شل‌شدن رباط‌ها) است. اگرچه بیشتر این دردها ناشی از کشیدگی عضلات و ناپایداری مفاصل است، فتق دیسک نیز می‌تواند رخ دهد.
شیوع فتق دیسک علامت‌دار در بارداری حدود ۱ در ۱۰۰۰ گزارش شده است. در مواردی که علائم عصبی شدید مانند بی‌اختیاری یا ضعف پیشرونده وجود دارد، جراحی اورژانسی توصیه می‌شود. در غیر این صورت، طبق راهنمایی انجمن متخصصان زنان آمریکا، جراحی‌های انتخابی بهتر است تا پس از زایمان به تعویق بیفتد [منبع]
چرا بارداری می‌تواند بر دیسک کمر تأثیر بگذارد؟
در دوران بارداری، بدن دچار تغییرات فیزیکی و هورمونی می‌شود که می‌تواند فشار بیشتری به ستون فقرات و دیسک‌های بین‌مهره‌ای وارد کند:
- افزایش وزن و تغییر فرم بدن:
با رشد جنین، وزن مادر افزایش می‌یابد و مرکز ثقل بدن به جلو جابجا می‌شود. این موضوع باعث افزایش قوس کمر و وارد شدن فشار بیشتر به مهره‌ها و دیسک‌ها می‌شود. - تأثیر هورمون‌ها (مانند ریلاکسین):
هورمون ریلاکسین برای آماده‌سازی بدن جهت زایمان، رباط‌ها و بافت‌های همبند را شل می‌کند. این شلی مفاصل باعث ناپایداری بیشتر ستون فقرات شده و احتمال آسیب‌دیدگی یا فتق دیسک را افزایش می‌دهد [منبع] افزایش حجم خون و مایعات بدن:
در بارداری، مایعات بدن بیشتر می‌شود و ممکن است بافت‌های اطراف اعصاب دچار تورم شوند. این وضعیت می‌تواند علائم فتق دیسک را تشدید کند یا کمردرد ایجاد کند.
با اینکه این عوامل خطر وجود دارند، بیشتر زنان باردار دچار فتق دیسک نمی‌شوند. اما در افرادی که زمینه مشکلات دیسک، سابقه قبلی یا استعداد ژنتیکی دارند، تغییرات دوران بارداری می‌تواند باعث بروز یا تشدید فتق دیسک شود.
خطرات فتق دیسک کمر برای مادر و جنین :
فتق دیسک کمر در دوران بارداری می‌تواند عوارضی برای مادر و به‌صورت غیرمستقیم برای جنین به‌دنبال داشته باشد. مهم‌ترین این موارد عبارت‌اند از:
- درد شدید و محدودیت حرکتی مادر:
درد سیاتیکی ناشی از فتق دیسک می‌تواند فعالیت‌های روزمره مادر را مختل کرده و گاهی نیاز به استراحت مطلق یا بستری ایجاد کند. کاهش تحرک، خطر لخته شدن خون در پاها (ترومبوز ورید عمقی) را افزایش می‌دهد [ منبع ] - تأثیر بر سلامت روانی مادر:
درد مزمن در بارداری می‌تواند منجر به اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی و افزایش استرس شود. این وضعیت روانی نامطلوب ممکن است باعث ترشح بیش‌ازحد هورمون‌های استرس و افزایش فشار خون شده و در نتیجه بر رشد و سلامت جنین اثر منفی بگذارد [ منبع] - عوارض عصبی:
در موارد شدید، فشار دیسک بر اعصاب نخاعی می‌تواند باعث بی‌حسی، ضعف عضلات یا حتی بی‌اختیاری ادرار و مدفوع شود (نشانه‌ی سندرم دم‌اسبی)، که یک وضعیت اورژانسی و نیازمند مداخله فوری است. - محدودیت در استفاده از داروها:
اگرچه برخی داروهای مسکن برای تسکین درد تجویز می‌شوند، مصرف آن‌ها در بارداری با محدودیت‌هایی روبه‌رو است. برای مثال، NSAIDها در سه‌ماهه سوم خطر بسته‌شدن زودرس مجرای شریانی جنین را دارند. مصرف طولانی‌مدت مواد مخدر نیز ممکن است باعث اعتیاد یا علائم ترک در نوزاد شود [ منبع ] - تأثیر بر نوع زایمان:
در موارد شدید ضعف عضلانی یا علائم عصبی، مادر ممکن است نتواند زایمان طبیعی انجام دهد. در این شرایط، پزشک ممکن است سزارین را پیشنهاد دهد تا از آسیب عصبی بیشتر جلوگیری شود [ منبع ]
جراحی میکروسکوپی دیسک کمر چیست و چگونه انجام می شود؟
جراحی میکروسکوپی دیسک کمر یا میکرودیسککتومی یک روش کم تهاجمی برای درمان فتق دیسک است. در این روش، جراح با ایجاد یک برش کوچک و استفاده از میکروسکوپ، بخش آسیب دیده یا بیرون زده دیسک را برمیدارد. هدف از این عمل، کاهش فشار روی عصب نخاعی و از بین بردن علائمی مثل درد سیاتیک و بی حسی است.
جراحی میکروسکوپی دیسک کمر چگونه انجام می شود؟
جراحی میکروسکوپی دیسک کمر یا میکرودیسککتومی، یک روش کم تهاجمی برای درمان فتق دیسک است. در این روش، با یک برش کوچک در کمر و استفاده از میکروسکوپ، بخش بیرون زده دیسک که روی عصب فشار می آورد، با دقت خارج می شود. این جراحی معمولا با بیهوشی عمومی انجام می شود و تمام مراحل با بزرگنمایی انجام می شود تا به عصب آسیبی نرسد.
مزایای جراحی میکروسکوپی
- برش کوچک و آسیب کمتر به بافت ها
- درد کمتر و بهبودی سریع تر
- ترخیص در همان روز یا روز بعد
- کاهش احتمال نیاز به فیوژن یا جوش دادن مهره ها
- بازگشت سریع تر به فعالیت های روزمره
میزان موفقیت جراحی دیسک کمر با میکروسکوپ
مطالعات نشان داده اند که این روش در ۸۵ تا ۹۵ درصد بیماران، درد سیاتیک را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. همچنین احتمال عوارض بعد از عمل بسیار کمتر از جراحی باز است [منبع]
عوارض احتمالی جراحی دیسک کمر با میکروسکوپ
- جراحی میکرودیسککتومی روش ایمنی است، اما احتمال عوارضی مانند خونریزی، عفونت، آسیب به عصب یا نشت مایع مغزی نخاعی وجود دارد. این عوارض نادر هستند و با مهارت جراح و مراقبت مناسب قابل کنترل اند. در بارداری نیز احتمال تحریک زودرس یا پارگی کیسه آب بسیار کم و قابل پیشگیری است [منبع]
- هرچند با مراقبت دقیق بیهوشی و جراحی، وقوع این عوارض بسیار نادر است. به طور کلی، مطالعات نشان داده‌اند که انجام جراحی دیسک کمر به روش میکروسکوپی در صورت ضرورت، به‌خودی‌خود عارضه شدیدی برای بارداری ایجاد نمی‌کند و نسبتاً ایمن است [منبع]
آیا انجام جراحی در دوران بارداری مجاز است؟ (شرایط ضرورت یا ممنوعیت)
تصمیم‌گیری درباره انجام دادن یا ندادن جراحی دیسک کمر در دوران بارداری، یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث درمانی است که نیاز به ارزیابی دقیق سود و زیان برای مادر و جنین دارد. در حالت کلی، پزشکان و متخصصان زنان و بیهوشی توصیه می‌کنند تا حد امکان از انجام اعمال جراحی انتخابی در دوران بارداری خودداری شود و آن را به پس از زایمان موکول کنند
توصیه متخصصان درباره جراحی در بارداری
متن انگلیسی مقاله نوشته شده در ژورنال علمی:
The Korean Society of Perinatology
عنوان مقاله علمی:
The American College of Obstetricians and Gynecologists recommends delaying elective surgeries until after delivery whenever possible. However, many pregnant women experience severe pain that limits their mobility. Statistics show that around 80% are affected, and approximately 30% require bed rest due to the intensity of the pain.
If unmanaged, such pain can develop into a chronic condition, leading to increased maternal stress, depression, insomnia, and hypertension — all of which may negatively affect fetal outcomes
ترجمه فارسی متن انگلیسی :
کالج متخصصان زنان و زایمان آمریکا توصیه می‌کند که جراحی‌های غیراضطراری تا حد امکان به بعد از زایمان موکول شوند. با این حال، بسیاری از زنان در دوران بارداری دچار درد شدیدی می‌شوند که حرکت آن‌ها را محدود می‌کند. آمارها نشان می‌دهد حدود ۸۰ درصد از زنان باردار تحت تأثیر این درد قرار می‌گیرند و نزدیک به ۳۰ درصد به دلیل شدت درد نیاز به استراحت مطلق پیدا می‌کنند.
اگر درد کنترل نشود، ممکن است به یک وضعیت درد مزمن تبدیل شود و منجر به استرس زیاد، افسردگی، بی‌خوابی و فشار خون بالا در مادر شود. این عوامل می‌توانند تأثیرات منفی بر سلامت جنین داشته باشند.
سه ماهه اول (۰ تا ۱۲ هفته)
مرحله حساس رشد اندام های اصلی جنین است
خطر سقط بالاست
جراحی فقط در موارد اورژانسی مانند فلج پا یا بی اختیاری انجام می شود
سه ماهه دوم (۱۳ تا ۲۶ هفته)
ایمن ترین زمان برای جراحی ضروری
رحم هنوز به اندازه ای بزرگ نشده که مانع جراحی شود
وضعیت بیمار روی تخت قابل تنظیم است
کمترین احتمال آسیب به جنین وجود دارد
سه ماهه سوم (۲۷ هفته تا زایمان)
اندازه بزرگ رحم ممکن است به عروق فشار بیاورد
خطر زایمان زودرس وجود دارد
در موارد ضروری، جراحی با تدابیر ویژه مثل وضعیت بدن و بی حسی نخاعی انجام می شود
در هفته های پایانی، ممکن است ابتدا زایمان سزارین و سپس جراحی ستون فقرات انجام شود
چه زمانی جراحی دیسک کمر در بارداری ضروری است؟
در برخی شرایط نادر، انجام فوری جراحی در دوران بارداری اجتناب‌ناپذیر است. این موارد شامل:
- سندروم دم اسبی: فشار شدید به اعصاب ناحیه کمر که با بی اختیاری ادرار و مدفوع یا بی حسی شدید همراه است
- فلج یا ضعف پیشرونده عضلات پا: ناشی از فتق شدید دیسک
- درد کاملا غیرقابل کنترل: دردی که با هیچ درمان دارویی یا استراحتی کاهش نمی یابد و زندگی مادر را مختل کرده است
این شرایط کمتر از 15% موارد فتق دیسک را شامل می شود، اما در صورت بروز، جراحی فوری برای جلوگیری از آسیب دائمی به اعصاب و حفظ کیفیت زندگی مادر ضروری است. در این موارد، منافع جراحی از خطرات احتمالی آن بیشتر خواهد بود.
در چه شرایطی جراحی دیسک کمر در بارداری نباید انجام شود؟
به طور کلی هر زمانی که علائم بیمار قابل‌کنترل و تحمل باشد، یا با اقدامات غیرجراحی بهبود یابد، انجام جراحی در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. همچنین در مواردی که سن بارداری بسیار پایین است (اوایل سه ماهه اول) و خطر سقط بالا است، مگر در موارد اورژانس نباید جراحی کرد. اگر مادر و جنین در وضعیتی هستند که می‌توان با مراقبت، بارداری را به اواخر سه‌ماهه سوم رساند، ممکن است تصمیم گرفته شود که عمل جراحی دیسک تا بعد از تولد نوزاد به تعویق بیفتد. این تصمیم باید با مشورت همه‌جانبه متخصص مغز و اعصاب یا جراح ستون فقرات، متخصص زنان و زایمان و متخصص بیهوشی اتخاذ گردد. سلامت مادر، سلامت جنین و نیز شدت علائم همگی در این تصمیم‌گیری دخیل‌اند.
مطالعات علمی چه می‌گویند؟ (ایمنی جراحی دیسک در بارداری)
شواهد علمی اول :
برای تصمیم گیری درست درباره جراحی دیسک کمر در دوران بارداری، مرور شواهد علمی اهمیت زیادی دارد. هرچند فتق دیسک در بارداری نادر است، اما تاکنون ده ها گزارش موردی و چند مطالعه مروری درباره نحوه مدیریت آن منتشر شده است [ منبع مقاله علمی ]
نتیجه کلی این پژوهش ها نشان می دهد که اگر جراحی دیسک کمر با تشخیص درست و توسط تیم درمانی مجرب انجام شود، معمولا ایمنی قابل قبولی دارد و خطری جدی برای مادر یا جنین ایجاد نمی کند.
شواهد علمی دوم :
در سال ۲۰۲۰، یک مرور سیستماتیک توسط Whiles و همکاران انجام شد که تمام مطالعات مربوط به فتق دیسک کمر در دوران بارداری را بررسی کرد. نتایج این بررسی بسیار امیدوارکننده بود.
طبق این مطالعه، ده ها مورد جراحی دیسک در زنان باردار گزارش شده که بیشتر آن ها به روش میکرودیسککتومی انجام گرفته است. نکته مهم اینجاست که در هیچ یک از این موارد، عارضه جدی یا ماندگاری برای مادر یا جنین گزارش نشده است [ منبع مقاله علمی ]
عنوان مقاله :
Lumbar disk herniation in pregnancy: its incidence, presentation and management: a systematic review
متن مقاله:
ترجمه فارسی:
به عبارت دیگر، شواهد موجود نشان می‌دهد که جراحی ستون فقرات در صورت لزوم باعث افزایش نرخ عوارض بارداری نمی‌شود و خطری برای جنین ایجاد نمی‌کند
