💥پاسخ سریع و خلاصه :
همهٔ کمردردهای پس از زایمان «دیسک» نیستند و اغلب به مشکلات لگنی (PGP) مربوط می‌شوند. اگر درد به پا تیر می‌کشد یا با بی‌حسی و ضعف همراه است، احتمال سیاتیک وجود دارد. بیشتر موارد با اصلاح وضعیت بدن، ورزش سبک و داروهای ایمن در شیردهی کنترل می‌شوند و MRI هم معمولاً بی‌خطر است.
اما در صورت بی‌اختیاری، بی‌حسی بین پاها یا ضعف پیشرونده، سریعاً به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا می‌تواند نشانهٔ فشار جدی روی نخاع باشد.
فتق دیسک چیست و چرا بعد از زایمان دیده می‌شود؟
فتق دیسک بیرون زدگی بخش ژله ای دیسک است که می‌تواند ریشهٔ عصب را تحت فشار قرار دهد و سیاتیک (درد تیرکشندهٔ پا) بدهد. خودِ بارداری به تنهایی ریسک فتق دیسک را بالا نمی برد؛ اما اگر زمینهٔ دیسک داشته باشید، علائم در بارداری / پس از زایمان می‌تواند تشدید شود و اغلب ابتدا درمان محافظه کارانه توصیه می شود.
چرا پس از زایمان دچار علائم می‌شویم؟
تغییرات بیومکانیک دوران بارداری، ضعف موقت عضلات مرکزی/کف لگن، و الگوهای نادرست بغل‌کردن/بلندکردن نوزاد پس از زایمان، همه می‌توانند علائم را شعله‌ور کنند؛ با این حال، در بسیاری از مادران، منبع اصلی درد PGP است نه دیسک.
تمایز کلیدی: فتق دیسک یا درد کمربند لگنی (PGP)؟
درد کمربند لگنی (PGP) در دوران بارداری و بعد از زایمان خیلی شایع است. این درد معمولاً از پشت لگن (اطراف استخوان‌های خاصره و مفصل‌های لگنی) شروع می‌شود و ممکن است تا پشت ران یا حتی زانو کشیده شود. اما یک نکته مهم این است که PGP به ندرت به ساق پا یا کف پا می‌رسد.
در مقابل، اگر درد به خاطر دیسک کمر باشد (رادیکولوپاتی/سیاتیک)، معمولاً درد تیرکشنده از کمر تا پایین‌تر از زانو ادامه دارد و همراه با علائمی مثل گزگز، بی‌حسی یا حتی ضعف عضلات پا است.
جدول مقایسه PGP و دیسک کمر
| ویژگی‌ها | درد کمربند لگنی (PGP) | درد دیسک کمر (سیاتیک/رادیکولوپاتی) |
|---|---|---|
| محل شروع درد | اطراف لگن و مفاصل ساکروایلیاک/سمفیز پوبیس | کمر یا دیسک بیرون‌زده در ستون فقرات کمری |
| محل انتشار درد | پشت لگن تا ران و گاهی زانو | از کمر به باسن، ران، ساق و حتی کف پا |
| شدت و ماهیت درد | مبهم، تیرکشنده یا فشارنده در لگن و ران | تیرکشنده و برق‌آسا (سیاتیک) |
| علائم همراه | معمولاً بدون گزگز یا بی‌حسی | گزگز، بی‌حسی، ضعف عضلات پا |
| زمان شایع بروز | بارداری و بعد از زایمان | هر زمان (در اثر فشار دیسک بر عصب) |
| عامل تشدیدکننده | ایستادن طولانی، راه رفتن، بلند کردن نوزاد | سرفه، عطسه، خم شدن، بلند کردن اجسام سنگین |
جدول تمایز سریع
| شاخص | فتق دیسک (رادیکولوپاتی) | درد کمربند لگنی (PGP) |
|---|---|---|
| الگوی درد | تیرکشنده تا زیر زانو/کف پا، یک‌طرفه شایع | درد اطراف SIJ/سمفیز؛ گاهی تا ران/زانو |
| علائم عصبی | گزگز/بی‌حسی/ضعف/اختلال رفلکس | معمولاً ندارد |
| تست‌های فیزیکی | بالا بردن پای صاف (SLR) ممکن است مثبت | تست‌های استرس SIJ/کمربند لگنی دردناک |
| تصویربرداری لازم؟ | در موارد منتخب با نقص عصبی/شک بالا | معمولاً نیاز نیست |
ردفلگ‌های فوری برای هر دو: بی‌اختیاری ادرار/مدفوع، بی‌حسی ناحیهٔ زینی، ضعف پیشروندهٔ اندام تحتانی ⇒ ارجاع اورژانسی (نگران سندرم دم‌اسبی).
چه زمانی به MRI نیاز است و آیا در شیردهی بی‌خطر است؟
MRI معمولاً زمانی توصیه می‌شود که فرد دچار درد شدید و ماندگار باشد یا علائم عصبی و نشانه‌های هشدار وجود داشته باشد. در صورتی که این علائم وجود نداشته باشند، معمولاً پزشکان ابتدا درمان‌های ساده و محافظه‌کارانه را امتحان می‌کنند.
نظر مراجع علمی درباره MRI در شیردهی :
از نظر ایمنی در دوران شیردهی، براساس نظر مراجع علمی مثل ACOG و پایگاه LactMed، انجام MRI حتی همراه با تزریق ماده حاجب (گادولینیوم) معمولاً نیازی به قطع شیردهی ندارد. مقدار بسیار کمی از این ماده وارد شیر می‌شود و جذب آن توسط دستگاه گوارش نوزاد بسیار ناچیز است. در نهایت، تصمیم‌گیری باید با نظر پزشک معالج و رادیولوژیست انجام شود.
متن انگلیسی:
Breastfeeding should not be interrupted after gadolinium administration because only tiny amounts are excreted into breast milk and absorption by the infant’s gastrointestinal tract is minimal.
ترجمه :
شیردهی پس از تزریق گادولینیوم نباید قطع شود، زیرا تنها مقدار بسیار کمی از آن وارد شیر مادر می‌شود و جذب این مقدار اندک توسط دستگاه گوارش نوزاد نیز ناچیز است.
درمان مرحله‌ای: از خودمراقبتی تا فیزیوتراپی و جراحی
۱) خودمراقبتی و ارگونومی مادر/نوزاد
شیردهی: از بالش شیردهی و تکیه‌گاه کمری استفاده کنید؛ نوزاد را به بدن نزدیک کنید (به‌جای خم‌شدن سمت او).
بلند کردن نوزاد/کریر: نزدیکِ بدن، زانوها خم، «لولا از لگن» نه قوز کمر.
خواب: به پهلو، بالش بین زانوها؛ تعادلِ دست غالب را رعایت کنید تا حمل یک‌طرفه طولانی نشود.
۲) دارودرمانی (تنها با نسخهٔ پزشک، سازگار با شیردهی)
در بسیاری از مادران شیرده، استامینوفن و ایبوپروفن گزینه‌های خط اول کاهش دردند؛ دوز/مدت را پزشک تعیین می‌کند و از مصرف خودسرانهٔ طولانی بپرهیزید.
۳) فیزیوتراپی و تمرینات ایمن
اصل طلایی: حرکتِ ملایم بدون تشدید درد + تمرکز بر تنفس دیافراگمی و کنترل مرکزی.
۰ تا ۲ هفته (کاهش درد/بازآموزی)
تنفس دیافراگمی: ۵–۱۰ چرخهٔ آهسته، ۱–۲ نوبت/روز.
انقباض عرضی شکم: در بازدم، ناف را به‌نرمی به ستون نزدیک کنید؛ ۵–۸ ثانیه × ۵ تکرار.
۳ تا ۶ هفته (ثبات مرکزی/لگن)
- تیلت لگن: به پشت، زانوها خم؛ ۸–۱۰ تکرار.
- پل کوتاهِ اصلاح‌شده: فقط تا آستانهٔ بدون درد؛ ۶–۸ تکرار.
- کشش عصبی ملایم (اسلایدر عصب سیاتیک): دامنهٔ بدون درد؛ ۶ تکرار.
بعد از هفتهٔ ۶ (تقویت عملکردی)
- ددباگِ اصلاح‌شده، پلانک دیواری/روی میز (ست‌های کوتاه)، کشش همسترینگ/سرینی.
- اگر درد بالا رفت یا علائم عصبی ظاهر شد، تمرین را متوقف و با درمانگر مشورت کنید(تأکید بر تمایز با PGP برای نسخه‌نویسی تمرین‌ها مهم است.)
۴) تزریق‌ها و جراحی
- تزریق‌های هدفمند (اپیدورال/فاست) در دردهای مقاومِ انتخابی.
- جراحی (میکرودیسکتومی) در ضعف پیشرونده/سندرم دم‌اسبی/درد ناتوان‌کنندهٔ مقاوم به درمان‌های محافظه‌کارانه مطرح می‌شود؛ تصمیم کاملاً فردی و مبتنی بر معاینه/تصویربرداری است.
تشخیص‌های افتراقی مهم: پوکی استخوان مرتبط با بارداری/شیردهی (PLO)
PLO نادر است اما می‌تواند با شکستگی‌های فشاری مهره‌ها و کمردرد شدید در اواخر بارداری/اوایل شیردهی بروز کند؛ در زنان لاغرتر/سن بالاتر کمی شایع‌تر گزارش شده است. در دردهای شدید غیرمعمولِ پس از زایمان، این افتراق را جدی بگیرید.
سؤالات پرتکرار (FAQ)
اپیدورال باعث فتق دیسک می‌شود؟
خیر. اپیدورال به‌تنهایی علت مستقیم فتق دیسک نیست. در نبودِ ردفلگ‌ها، رویکرد محافظه‌کارانه معمولاً خط اول است.
MRI در شیردهی بی‌خطر است؟ باید شیر را قطع کنم؟
بنابر ACOG و LactMed، در اغلب موارد نیاز به قطع شیردهی نیست؛ ورود مادهٔ حاجب به شیر بسیار کم و جذب روده‌ای نوزاد ناچیز است. هماهنگی با پزشک/رادیولوژیست ضروری است.
چه زمانی فوراً باید مراجعه کنم؟
بی‌اختیاری ادرار/مدفوع، بی‌حسی ناحیهٔ زینی، ضعف پیشرونده یا درد کنترل‌نشده ⇒ ارجاع اورژانسی (نگران سندرم دم‌اسبی).
درمان چقدر طول می‌کشد؟
بسته به شدت و پایبندی به برنامهٔ توان‌بخشی، از چند هفته تا چند ماه متفاوت است؛ اکثر موارد بدون جراحی مدیریت می‌شوند.
Last Updated on مرداد 30, 1404 by Admin
